Zarówno Gmina Wisznice, Biała Podlaska jak i Powiat Bialski to miejsca nieprzypadkowe na mapie Funduszy Europejskich. Samorządy te aktywnie i efektywnie wykorzystują możliwości, jakie stwarzają środki unijne, realizując liczne projekty na rzecz mieszkańców regionu. W perspektywach finansowych 2014-2020 oraz 2021-2027 Gmina Wisznice zrealizowała 12 projektów o wartości niemal 44 mln zł, z czego wkład UE to ponad 31 mln zł. W realizacji pozostają 4 projekty na kwotę blisko 19,5 mln zł, z czego niemal 18 mln to dofinansowanie z UE. Z kolei na terenie Gminy Wisznice w obydwu perspektywach finansowych zawarto 41 umów o dofinansowanie projektów na łączną kwotę 271 mln zł, z czego wkład UE to niemal 241 mln zł – 9 z tych umów, na kwotę niemal 30 mln zł z dofinansowaniem UE w kwocie ponad 27 mln zł, jest nadal w realizacji. W Powiecie Bialskim zaś zrealizowano już 466 projektów o wartości niemal 1,3 mld zł, z czego ponad 900 mln zł pochodziło z UE. W realizacji pozostaje obecnie 77 umów na kwotę 551 mln zł, z czego 469 mln zł to wkład UE.
Dwudniowe - XXII posiedzenie Komitetu jest posiedzeniem szczególnym nie tylko z uwagi na jego wyjazdowy charakter, ale również ze względu na zaplanowany szereg wizyt studyjnych u Beneficjentów Funduszy Europejskich w Wisznicach, Curynie i Romanowie, Tucznej, Piszczacu i Białej Podlaskiej, tj. w bliskim sąsiedztwie granicy z Białorusią, m.in. na obszarach zagrożonych trwałą marginalizacją.
XXII posiedzenie KM FEL rozpoczęło się 29 września br. w Centrum Kultury Chrześcijańskiej w Wisznicach. Obiekt ten pochodzący z lat 70-tych XIX w., pierwotnie będący cerkwią grekokatolicka, a następnie unicką pw. Św. Jerzego i Wniebowzięcia NMP, który na przełomie XX i XXI w. był nieużytkowany i niszczał, został wyremontowany w latach 2009–2010 w ramach projektu RPO 2007-2013, zrealizowanego przez Parafię Rzymskokatolicką pw. Przemienienia Pańskiego w Wisznicach w partnerstwie z Gminą Wisznice oraz Gminnym Ośrodkiem Kultury i Oświaty w Wisznicach. Wartość projektu ogółem wyniosła blisko 780 tys. zł, przy czym wkład UE to ponad 660 tys. zł. Dawna cerkiew unicka została w latach 2009-2010 gruntownie odnowiona i przystosowana do celów kulturalnych, stając się dziś symbolem skutecznego wykorzystania środków unijnych w regionie.
Polityka spójności po 2027 r., kryteria wyboru projektów i projekt strategiczny „Lubelskie bez azbestu”
Podczas pierwszego dnia posiedzenia przedstawicielki Komisji Europejskiej - Pani Aleksandra Kowalska (Przedstawicielka Komisji Europejskiej z Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej - DG REGIO) oraz Pani Aneta Sobotka (Przedstawicielka Komisji Europejskiej z Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego - DG EMPLOYMENT) przedstawiły założenia nowych rozporządzeń Wieloletnich Ram Finansowych i polityki spójności po 2027 r.
Przedmiotem obrad XXII posiedzenia KM FEL były przede wszystkim kryteria wyboru projektów w następujących obszarach wsparcia: cyfryzacja ochrony zdrowia, infrastruktura zdrowotna, badania i innowacje w przedsiębiorstwach, cyfryzacja MŚP, aktywizacja społeczna i zawodowa, wsparcie instytucji rynku pracy, rozwój usług społecznych i zdrowotnych, ochrona środowiska pracy, adaptacyjność pracodawców i pracowników do zmian oraz uczenie się osób dorosłych. KM FEL podjął uchwały dotyczące kryteriów wyboru projektów dla poniższych Działań realizowanych w ramach programu Fundusze Europejskie dla Lubelskiego 2021-2027 (FEL 2021-2027):
- Działanie 3.12 Usuwanie ze środowiska wyrobów zawierających azbest (typ projektu nr 1), projekty wybierane w sposób niekonkurencyjny,
- Działania 2.3 Cyfrowe Lubelskie w ochronie zdrowia (typy projektu nr 1-2), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 7.8 Infrastruktura ochrony zdrowia (typy projektu nr 2-4) (typ projektu nr 8), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 1.3 Badania i innowacje w sektorze przedsiębiorstw (typ projektu nr 3), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 2.4 Cyfryzacja lubelskich MŚP (typ projektu nr 1), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 8.1 Aktywizacja społeczna i zawodowa (typy projektu nr 1-2), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 9.3 Wsparcie instytucji rynku pracy (typ projektu nr 1), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 8.5 Usługi społeczne (typy projektu nr 3-4), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 8.6 Usługi zdrowotne (typ projektu nr 2 f), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 9.5 Ochrona środowiska pracy (typ projektu nr 3), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 9.6 Adaptacyjność pracodawców i pracowników do zmian (typy projektu nr 1-2), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 10.6 Uczenie się osób dorosłych (typ projektu nr 1 a), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
- Działania 10.6 Uczenie się osób dorosłych (typ projektu nr 3), projekty wybierane w sposób konkurencyjny,
Zatwierdzenie przez KM FEL kryteriów wyboru projektów pozwoli w tym roku na ogłoszenie kolejnych 14 naborów wniosków o dofinansowanie o łącznej kwocie wsparcia przekraczającej 540 mln zł.
Podczas posiedzenia przedstawiono również założenia projektu strategicznego „Lubelskie bez azbestu” oraz podjęto uchwałę dotyczącą kryteriów wyboru projektów dla Działania 3.12 Usuwanie ze środowiska wyrobów zawierających azbest. Projekt ten realizowany jest przez Województwo Lubelskie we współpracy z gminami i obejmie kompleksowe usuwanie wyrobów azbestowych z posesji mieszkańców, instytucji i przedsiębiorstw. Zakłada się, że do 2029 roku zlikwidowanych zostanie 114 tys. ton azbestu. Całkowita wartość projektu to niemal 18,3 mln euro, z czego 15,5 mln euro stanowi dofinansowanie UE, a wkład własny partnerów wyniesie 2,8 mln euro. Inicjatywa znacząco poprawi bezpieczeństwo i jakość życia mieszkańców regionu.
Wizyty studyjne podczas I dnia KM FEL – Wisznice, Curyn i Romanów
Po zakończeniu stacjonarnego posiedzenia członkowie Komitetu Monitorującego wzięli udział w wizytach studyjnych, podczas których mieli okazję osobiście zobaczyć, jak Fundusze Europejskie zmieniają lokalne społeczności i poprawiają jakość życia mieszkańców regionu.
Pierwszym projektem, któremu przyjrzeli się członkowie Komitetu Monitorującego, była „Rewitalizacja obszarów zdegradowanych na terenie gminy Wisznice” realizowana w ramach RPO WL 2014-2020. Dzięki tej inwestycji, o wartości ponad 14 mln zł (w tym ponad 9 mln zł z UE), udało się zatrzymać procesy marginalizacji i przywrócić funkcje społeczno-gospodarcze zdegradowanym terenom. Komitet mógł zobaczyć m.in. nowoczesne mieszkania treningowe dla osób z niepełnosprawnościami, salę rehabilitacyjną i kinową, a także nowy budynek socjalny z lokalami dla osób z grup marginalizowanych, które powstały w budynku dawnej strażnicy OSP w Wisznicach. Szczególne wrażenie zrobił Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w Curynie, gdzie dzięki wsparciu UE powstało 73 miejsca opieki stacjonarnej oraz aż 100 nowych miejsc pracy. Wcześniej był to budynek medyczny nieużytkowany i zdewastowany, a dzięki Funduszom Europejskim służy mieszkańcom gminy i okolic. Członkowie Komitetu mogli przekonać się, jak kompleksowe wsparcie infrastruktury społecznej realnie wpływa na poprawę warunków życia mieszkańców i rozwój lokalnej społeczności. Członkowie KM FEL wizytowali również miejsce realizacji projektu „Nowa kultura. Zwiększenie atrakcyjności i dostępności Gminnego Ośrodka Kultury i Oświaty w Wisznicach” dofinansowanego w ramach Działania 7.9 Zrównoważony rozwój dziedzictwa kulturowego FEL 2021-2027, którego przedmiotem jest rozbudowa i przebudowa budynku Gminnego Ośrodka Kultury i Oświaty w Wisznicach.
Kolejnym punktem była wizyta studyjna w Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Romanowie, gdzie Członkowie KM FEL zapoznali się z efektami i stanem realizacji projektów „Restauracja zespołu dworsko-parkowego w Romanowie będącego siedzibą Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego” dofinansowanego z RPO WL 2007-2013 oraz „Renowacja zabytkowego dworu Kraszewskich w Romanowie” w ramach Działania 7.1 Dziedzictwo kulturowe i naturalne FEL 2021-2027. Dzięki środkom unijnym dwór Kraszewskich przeszedł gruntowną renowację, odzyskując swój historyczny charakter i stając się nowoczesnym centrum kultury i edukacji. KM FEL miał okazję zobaczyć efekty prac konserwatorskich, które przywróciły oryginalny kształt dachu, odtworzyły historyczne elementy architektoniczne oraz wprowadziły udogodnienia dla osób z niepełnosprawnościami. Muzeum wzbogaciło się o nowoczesne wyposażenie, a także rozwiązania sprzyjające promocji dziedzictwa regionu, takie jak platforma internetowa czy witacz zasilany energią odnawialną.
Wizyty studyjne pozwoliły członkom Komitetu Monitorującego FEL nie tylko zobaczyć efekty inwestycji, ale także bezpośrednio porozmawiać z beneficjentami i osobami korzystającymi z projektów. Była to doskonała okazja, by przekonać się, jak Fundusze Europejskie wspierają rozwój społeczny, gospodarczy i kulturalny regionu oraz jak realnie zmieniają codzienne życie mieszkańców województwa lubelskiego.
Wizyty studyjne podczas II dnia KM FEL – Tuczna, Piszczac, Biała Podlaska
Pierwszym punktem programu w dniu 30 września 2025 r. była wizyta w Gminie Tuczna, gdzie zrealizowano projekt „Rewitalizacja Gminy Tuczna” w ramach Działania 13.4 Rewitalizacja obszarów wiejskich Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020. Dzięki wsparciu unijnemu powstało tu nowoczesne Centrum Integracji Społecznej, które stało się miejscem spotkań i aktywizacji lokalnej społeczności. Podczas wizyty w Tucznej członkowie KM FEL mogli zobaczyć wyremontowaną i doposażoną ze środków UE siedzibę spółdzielni „Wspólna Chata”, poznać działalność cateringową i warsztat mechaniczny, a także przekonać się, jak projekty unijne wspierają reintegrację zawodową mieszkańców oraz rozwój lokalnych usług.
Kolejnym przystankiem był Klub Seniora w Gminie Piszczac, gdzie uczestnicy wizyty mogli zobaczyć efekty projektu „Życie pasją jest – utworzenie Klubu Seniora w Gminie Piszczac” zrealizowanego w ramach Działania 11.2 Usługi społeczne i zdrowotne Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020. Odwiedzili zrewitalizowany budynek starej Szkoły Powszechnej im. Prezydenta Ignacego Mościckiego w Piszczacu, gdzie obecnie odbywają się zajęcia Klubu Seniora. O założeniach i etapach wdrażania projektu opowiedział Pan Kamil Kożuchowski, Burmistrz Gminy Piszczac i członek KM FEL, podkreślając znaczenie inwestycji dla lokalnej społeczności senioralnej.
Z kolei w Białej Podlaskiej członkowie Komitetu Monitorującego odwiedzili Wojewódzki Szpital Specjalistyczny, gdzie realizowane są aż trzy projekty z zakresu ochrony zdrowia:
- „Poprawa jakości i dostępności do świadczeń medycznych poprzez utworzenie w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym Białej Podlaskiej wielospecjalistycznego ośrodka terapii zabiegowych realizowanych w trybie jednego dnia oraz doposażenie AOS” w ramach Działania 7.8 Infrastruktura ochrony zdrowia Programu FEL 2021-2027 o wartości umowy na blisko 49,2 mln zł, z czego dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wynosi ponad 41,7 mln zł,
- „Budowa zintegrowanego systemu e-usług w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Białej Podlaskiej” w ramach Działania 2.1 Cyfrowe Lubelskie, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020 o wartości całkowitej ponad 3 mln zł i dofinansowaniu UE przeszło 2,5 mln zł,
- „Poprawa efektywności działalności wojewódzkich podmiotów leczniczych
w obszarach potrzeb zdrowotnych mieszkańców województwa lubelskiego poprzez niezbędne, z punktu widzenia udzielania świadczeń zdrowotnych, prace remontowo - budowlane, w tym zakresie dostosowania infrastruktury do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych, a także wyposażenia w sprzęt medyczny” w ramach Działania 13.1 Infrastruktura ochrony zdrowia Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020 o całkowitej wartości ponad 210 mln zł, w tym dofinansowaniu z UE w wysokości blisko 176 mln zł i wsparciu z Budżetu Państwa na poziomie niemal 13,5 mln zł.
O realizacji projektów opowiedział Pan Artur Kozioł, Dyrektor Szpitala. Członkowie KM FEL mieli okazję m.in.: zobaczyć blok operacyjny, Centrum Kobieta Matka Dziecko i postęp budowy nowego bloku AOS, a także poznać funkcjonalności infokiosków, dzięki którym pacjenci mogą sprawdzić i wydrukować wyniki badań.
Kolejnym punktem wizyt studyjnych było Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej, gdzie uczestnicy zapoznali się z projektem „Rewaloryzacja i modernizacja Zespołu Zamkowo-Parkowego Radziwiłłów w Białej Podlaskiej” w ramach Działania 7.1 Dziedzictwo kulturowe i naturalne Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020. Gości oprowadzili Pan Michał Litwiniuk, Prezydent Miasta Biała Podlaska i zastępca członka KM FEL oraz Pan Rafał Izbicki, Dyrektor Muzeum. Uczestnicy mieli okazję zobaczyć makietę zespołu zamkowo-parkowego, kolekcję ikon, wystawę prac Bazylego Albiczuka oraz wystawę etnograficzną, a także zwiedzić park i amfiteatr.
Ostatnim punktem wizyty był innowacyjny projekt realizowany przez Przedsiębiorstwo Robót Drogowych S.A. w Białej Podlaskiej – „Wdrożenie ekoinnowacyjnej technologii prefabrykatów betonowych z użyciem matryc LCD i domieszką nanopolimerów” (Działanie 3.7 Wzrost konkurencyjności MŚP Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020. O szczegółach inwestycji opowiedział Leszek Horeglad, Prezes Zarządu Grupy Horeglad i zaprezentował m.in.: maszynę do mielenia ekranów LCD oraz ciąg technologiczny odlewania detali drogowych.
Drugi dzień wizyt studyjnych Komitetu Monitorującego FEL 2021–2027 pokazał, jak szerokie i różnorodne są efekty wykorzystania Funduszy Europejskich w regionie – od rewitalizacji i wsparcia seniorów, przez nowoczesną opiekę zdrowotną, ochronę dziedzictwa kulturowego, aż po innowacje w sektorze MŚP.
